Risico gestuurd werken aan de verbetering van verkeersveiligheid vraagt een andere manier van denken dan bij correctief sturen van verkeersveiligheidsbeleid op basis van ongevallencijfers. Hoe kun je er als overheid dan voor zorgen, dat je vooruitlopend op een waterdichte risico gestuurde aanpak het beschikbare geld zo effectief mogelijk gebruikt om de infrastructuur verkeersveiliger te maken?
Door Pleun Smits (DTV)
Samen met de regio Midden-Holland heeft DTV Consultants antwoord gezocht op deze vraag. De regio wil in haar rol als subsidieverstrekker voor de deelnemende gemeenten een onderbouwd afwegingskader ontwikkelen. Uit het project zijn de volgende drie stappen naar voren gekomen:
- Inventariseren: waar zitten de meeste risico’s in de infrastructuur?​
- Selecteren: welke plekken zijn objectief en/of subjectief verkeersonveilig?​
- Prioriteren: hoe kies je welke verkeersonveilige locaties als eerste aan de beurt zijn?
Verkeersveiligheidsrisico’s inventariseren
Allereerst is het wegennetwerk in de regio getoetst aan de basiskenmerken van Duurzaam Veilig.​ Het wegcategoriseringsplan is hierbij als basis genomen, voor elke weg is gekeken in hoeverre deze voldoet aan de minimale en de ideale inrichting volgens de richtlijnen. De bevindingen van deze toets zijn in een online omgeving op kaarten ingetekend. Zo kan in één oogopslag een beeld worden verkregen in hoeverre de wegen voldoen aan de ideale of minimale inrichting. Bovendien kan detailinformatie worden opgevraagd over de toets van de afzonderlijke basiskenmerken.
Figuur 1: resultaten van de Vormtoets
Waar is het nu echt onveilig op de weg?
De fysieke inrichting is echter slechts één indicator van verkeersveiligheid. Daarom is zowel objectieve data (ongevalscijfers) als subjectieve data over verkeersveiligheid (een belevingsonderzoek onder bewoners) als kaartlaag toegevoegd aan de vormtoets. Ook is ingetekend welke infrastructuur onderdeel uitmaakt van het hoofdfietsnetwerk, en op welke plekken er grote verschillen zitten tussen de massa en snelheid van verkeersdeelnemers. Denk aan landbouw- en busroutes. Tot slot zijn verkeersdrukte (intensiteiten) en de snelheidsrisico’s op deze wegen als extra kaartlagen ingevoerd. Zo ontstaat een haarscherp beeld van risicovolle locaties.
Figuur 2: Objectieve verkeersongevallen en een heatmap van de subjectieve verkeersonveiligheid
De meeste verkeersveiligheidswinst halen
Het is meestal niet haalbaar om álle locaties die een verkeersveiligheidsrisico vormen direct aan te pakken. Ook zijn niet alle risico’s even ernstig. In het voor regio Midden Holland opgestelde afwegingskader zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd:
- Wegen die niet voldoen aan de basiskenmerken van Duurzaam Veilig en onveilig zijn worden het eerst aangepakt. Deze selectie van wegen wordt onderling nog geprioriteerd:
- Kwetsbare weggebruikers hebben in de regio Midden- Holland de hoogste prioriteit. De wegen die onderdeel uitmaken van het fietsnetwerk zijn bekend en krijgen prioriteit 1, net zoals de locaties waar fietsers onveiligheid ervaren. Dit is uit de data van het belevingsonderzoek te halen.
- Wegen waar een hoog snelheidsrisico aanwezig is, zijn ook belangrijk en krijgen prioriteit 2.
- De overige wegen krijgen prioriteit 3
Meer data en meer prioriteringsopties in de toekomst
De regio Midden Holland gebruikt deze inzichten op dit moment vooral voor een uitvoeringsprogramma gericht op infrastructuur.​ Het is de bedoeling om in een later stadium ook specifieke data toe te voegen op basis van verkeersgedrag of inzichten in bepaalde doelgroepen. Voor het prioriteren van maatregelen wil men in de toekomst ook kunnen filteren op basis van thema’s uit het Strategisch Plan Verkeersveiligheid en op basis van (lokale) politieke thema’s. Men zou er bijvoorbeeld voor kunnen kiezen om niet de resultaten van de inrichting in combinatie met de ongevalsgegevens als vertrekpunt te nemen, maar bijvoorbeeld de data uit de verschillende thema’s uit het SPV te koppelen. Dit zou kunnen door bijvoorbeeld de locaties in beeld te brengen waar de inrichting van de weg niet in orde is en een hoog snelheidsrisico is. Of de locaties in beeld te brengen waar een hoog snelheidsrisico is en daarnaast ook sprake is van heterogeniteit in het verkeer (door bijvoorbeeld het ontbreken van enkele basiskenmerken, zoals rijbaanscheiding of fietsvoorzieningen). Doordat alle data in GIS beschikbaar is het relatief eenvoudig deze alternatieve keuzes mogelijk te maken.
